Tasiemiec karłowaty (Hymenolepis nana) 

Tasiemiec szczurzy (Hymenolepis diminuta)
 
Są to pasożyty ze sobą blisko spokrewnione i podobne. To małe robaki o długości około 1,5 – 5 cm. Składają się z uzbrojonej główki i około dwustu segmentów. Główka obu tasiemców ma 6 haczyków. Hymenolepis diminuta jest u ludzi w Polsce częstszym gatunkiem niż Hymenolepis nana, ale zarażenia obu gatunkami notuje się na całym świecie. Jest to najczęściej występujący tasiemiec, choć jest mniej znany od rzadziej występujących dużych tasiemców uzbrojonego i nieuzbrojonego. Jaja H. diminuta są okrągłe lub owalne, wielkości 60-85 µm. Jaja H. nana są mniejsze, o wielkości 30-55 µm.
 
 

Tasiemiec karłowaty

Tasiemiec karłowaty

Hymenolepis nana

(V. Siebold 1852) Blanchard 1891

Dorosłe osobniki tasiemca karłowatego
Dorosłe osobniki tasiemca karłowatego

Systematyka

Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

płazińce

Gromada

tasiemce

Rząd

Cyclophyllidea

Rodzina

Hymenolepididae

Rodzaj

Hymenolepis

Gatunek

tasiemiec karłowaty

Tasiemiec karłowaty (Hymenolepis nana) – należący do tasiemców, kosmopolityczny pasożyt tylnej części jelita cienkiego człowieka. Występuje bardzo często w krajach o klimacie ciepłym i suchym, gdzie infestacja u dzieci może osiągać nawet 10%. W Polsce inwazje tego pasożyta rejestrowane są sporadycznie. Pasożyt ten stanowi rzadki przykład tasiemca, którego rozwój przebiega w ciele jednego żywiciela, wyeliminowany jest żywiciel pośredni. Tasiemiec ten odznacza się wyjątkową dla Cestoda możliwością rozwoju monoksenicznego. Pełny cykl rozwojowy odbywa się w kosmkach i świetle jelita cienkiego człowieka. Do zarażenia dochodzi poprzez zabrudzone kałem ręce, pożywienie lub zabawki.

Morfologia

Długość strobili dojrzałych tasiemców waha się w granicach 2-8 cm. Kulisty, mały skoleks uzbrojony jest w pojedynczy wieniec 20-28 małych haków. Na brzegach skoleksu rozmieszczone są 4 przyssawki. Liczba proglotydów waha się od 100 do 800. Charakterystyczną cechą proglotydów jest zawsze większa szerokość niż długość oraz jednostronne położenie zatok płciowych. W członach hermafrodytycznych znajdują się trzy liniowo ułożone jądra, krótka torebka cirrusa, trójpłatowy jajnik położony centralnie i leżący za nim mały zbity żółtnik. Proglotydy maciczne wypełnia workowata macica zawierająca 80-180 lekko owalnych żółtawych jaj o wymiarach 50-53 um x 37-41 um.

Cykl rozwojowy

Cykl życiowy Hymenolepis nana

Jajo Hymenolepis nana

Jaja uwalniają się w jelicie żywiciela przez odrywanie się i pękanie ostatnich członów. Onkosfera, uwolniona z otoczek, w kosmkach jelitowych człowieka przekształca się w następne stadium rozwojowe – cysticerkoid. Przeobrażenie w cysticerkoid we wnętrzu kosmka jelitowego odbywa się w ciągu 93-96 godzin (około 4 doby). W czasie następnych 9-50 godzin cysticerkoid wydostaje się z rozpadającego się kosmka do światła jelita. Cysta otaczająca skoleks odpada w świetle jelita, uwalniając skoleks, który przytwierdza się do błony śluzowej jelita i w ciągu 10-20 dni rozwija się w strobilarną postać tasiemca. Po upływie 30 dni od zarażenia stwierdza się jaja tasiemca w kale. Żywotność postaci dojrzałej trwa kilka tygodni. Inwazja utrzymuje się długo dzięki łatwości odnawiania się populacji pasożytów, głównie w wyniku uproszczenia cyklu rozwojowego poprzez wyeliminowanie żywiciela pośredniego, co sprzyja samozarażeniu. Niekiedy może zachodzić tzw. autoendoinwazja polegająca na przekształceniu się uwolnionych w jelicie onkosfer w cysticerkoidy, a następnie w dojrzałe tasiemce, u tego samego osobnika żywicielskiego. Formą inwazyjną są jaja tasiemca, które trafiają do organizmu człowieka drogą pokarmową. Dzieci zarażają się hymenolepiozą częściej i intensywniej. U osób dorosłych intensywność zarażenia jest zwykle niewielka, a objawy kliniczne skąpe. U dzieci liczba wydalanych z kałem jaj tasiemca ulega okresowym wahaniom, często w zależności od stanu zdrowia dziecka.

Objawy zarażenia

 Osobny artykuł: Hymenolepioza.

Osłabienie organizmu związane głównie z niedożywieniem prowadzi zwykle do bardzo intensywnych inwazji objawiających się utratą łaknienia, ubytkiem masy ciała, wymiotami, bólami brzucha oraz niepokojem ruchowym, drgawkami i zaburzeniami snu.

Bibliografia

  • Walentin A. Dogiel: Zoologia bezkręgowców. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1986.
  • Eugeniusz Grabda: Zoologia: bezkręgowce. T.1., cz.2. Warszawa: PWN, 1989.
  • Wikipedia

     

    Objawy chorobowe
    Większość infekcji hymenolepis nana i diminuta przebiega bezobjawowo. Zdarza się jednak, że tasiemiec uszkadza kosmki jelita cienkiego. Powoduje to utratę łaknienia, spadek masy ciała, bóle brzucha, rozstrój, niepokój, zaburzenia snu. Częściej te dolegliwości odczuwają dzieci, gdyż u dorosłych objawy są słabo zaznaczone i najczęściej osoba zakażona jest tego nieświadoma. W przypadku tych tasiemców może dojść do samowyleczenia, a także do wyleczenia kiedy tasiemiec obumrze. Te gatunki tasiemców żyją znacznie krócej od dużych tasiemców. Wykrycie ich jest trudne konwencjonalnymi badaniami, gdyż jaja są delikatne i rozpadają się, uniemożliwiając ich stwierdzenie w rozmazie kału. W kale nie można znaleźć także segmentów, gdyż są już zwykle strawione w jelicie cienkim.

    Bibliografia:

    1)G. Bartosz, Nowotwory. Druga twarz tlenu. Wyd. 2. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008

    2) A.Deryło, Parazytologia i akaroentomologia medyczna –  Warszawa 2002

    3) W.T. Dobrzański,  Zarys Mikrobiologii dla farmaceutów. PZWL, Warszawa 1980.

    4) B. Mach, K. Ulewicz, Zarys Kliniki Chorób Zakaźnych i Tropikalnych. Tom I. Wyd. AM im. Mikołaja Kopernika w Krakowie, Kraków 1986.

    5) W. Brühl, R. Brzozowski, Vademecum lekarza ogólnego. PZWL, 1983.

    6) dr H. Clark, Kuracja życia.