Gronkowiec złocisty (łac.Staphylococcus aureus)
Gronkowiec złocisty (łac. Staphylococcus aureus) – gram-dodatnia bakteria występująca w jamie nosowo-gardłowej oraz na skórze ludzi i zwierząt. Nosicielstwo występuje szczególnie często pośród personelu szpitalnego, co ma szczególne znaczenie dla szerzenia się zakażeń wewnątrzszpitalnych. Gronkowce wytwarzają termoodporną enterotoksynę tylko w zakażonym produkcie spożywczym. Toksyna gronkowca jest bardzo odporna na działanie wysokiej temperatury, nie niszczy jej nawet gotowanie przez 30 minut. Optymalna temperatura do rozwoju gronkowca wynosi 37 °C. Zatrucia gronkowcem mają krótki okres inkubacji – średnio 2h. Zakażenie gronkowcem może prowadzić do: wymiotów, biegunki, spadku ciśnienia krwi, wstrząsu, a nawet śmierci. Gronkowce nie wytwarzające przetrwalników, łatwo giną przy ogrzewaniu. Natomiast enterotoksyna Staphylococcus aureus, odporna na ogrzewanie, może nie zostać rozłożona nie tylko w czasie gotowania, ale nawet pieczenia produktów uprzednio zakażonych. Przyczyną zatruć gronkowcowych mogą być różne produkty spożywcze takie jak: wędliny, potrawy mięsne, sałatki, ciastka, mleko i przetwory mleczne, kremy, chałwy, lody. Te ostatnie są dość częstą przyczyną zatruć wtedy, gdy mieszanka przeznaczona do zamrożenia nie została natychmiast schłodzona po pasteryzacji lub gdy rozmrożone lody zostały powtórnie zamrożone. Enterotoksyna obecna w produkcie spożywczym nie zmienia zwykle smaku ani zapachu tego produktu. Nie powoduje także bombażu konserw, ponieważ gronkowce nie wytwarzają gazu.
Pewne gatunki gronkowców, w tym Staphylococcus aureus (czyli gronkowiec złocisty, którego większość ludzi tak się boi), występuje w przedsionku nosowym u ok. 60 proc. populacji, może bytować na błonach śluzowych górnych dróg oddechowych.
Jak dochodzi do zakażenia?
Bakterie stają się chorobotwórcze wówczas gdy dojdzie do zmian przepuszczalności błon komós;rkowych, spowodowanych zachwianiem homeostazy (równowagi) organizmu i braku ochrony antyoksydacyjnej (tzn. słabe zabezpieczenie błony komórkowej przed wolnymi rodnikami), jak również wskutek toksyn i enzymów wydzielanych z bakterii chorobotwórczych na zewnątrz. Inaczej mówiąc jeśli spada odporność organizmu wówczas gronkowiec bez przeszkód może się rozwinąć i wywołać zakażenie.
Również zażywając antybiotyki, dochodzi do rozpadu bakterii i wydzielania toksycznych jadów, które jeśli nie zostaną w porę usunięte mogą doprowadzić do ciężkiego zatrucia, a nawet zgonu śmiertelnego.
Bakterie (gronkowiec) broni się zanim zacznie działać system immunologiczny i wytwarza koagulację, która przyczynia się do powstania fibryny. To powoduje, że fagocyty, komórki odpornościowe odpowiedzialne za pozbycie się nieproszonych gości (oczyszczające organizm z martwych komórek czy bakterii) nie mogą wyprowadzić bakterii na zewnątrz.
Bakterie gronkowca złocistego potrafią też skupiać się w grona tworząc grupy komórek, co sprawia, że chociaż ich zewnętrzna warstwa jest niszczona przez system odpornościowy, jednak te usytuowane wewnątrz grona bezpiecznie rozmnażają się.
Takie skupiska bakterii mogą powodować bardzo groźne skutki dla zdrowia, a nawet poważne zatrucie enterotoksynami i śmierć.
W USA pojawił się nowy szczep gronkowca złocistego, który atakuje coraz więcej osób. Uważany do tej pory za szczególnie niebezpieczny w przypadku zakażeń szpitalnych, teraz zagraża także osobom zdrowym. Zdaniem pisma „New Scientist” niewykluczone, że szczep pojawił się już w Europie.
Okazuje się, że gronkowiec może się rozprzestrzeniać przez skórę, nawet nieuszkodzoną. Powstają wówczas trudno gojące się owrzodzenia. Jeśli bakteria dostanie się do płuc albo do krwioobiegu, dochodzi do zagrażających życiu zapaleń płuc czy zakażeń organizmów. Gronkowiec ten, odporny nawet na działanie bardzo silnych antybiotyków.
Gronkowce są bakteriami zaliczanymi do Gram-dodatnich ziarniaków. Ich nazwa pochodzi od wyglądu komórek bakteryjnych, które są kuliste i układają się w nieregularne skupiska przypominające winne grona. Gronkowce mogą być zarówno składnikiem fizjologicznej flory bakteryjnej skóry, gardła i nosa, jak też mogą powodować różne poważne zakażenia.
Gronkowce są stale obecne w całym otoczeniu człowieka (skóra, ubranie, bielizna osobista, przybory toaletowe). U większości ludzi wytwarza się stan równowagi pomiędzy potencjalną zjadliwością bakterii, a odpornością organizmu. W takich sytuacjach gronkowiec jest w zasadzie bakterią komensalną (nieszkodliwą). Zagrożeni rozwojem pełnoobjawowego zakażenia są natomiast ludzie z obniżoną odpornością (noworodki, niemowlęta i małe dzieci, ludzie niedożywieni, przewlekle chorzy na inne choroby, po zabiegach operacyjnych itp.).
Stwierdzenie Staphylococcus aureus w wymazie z gardła lub nosa nie zawsze wymaga bezwzględnego leczenia antybiotykiem. Ewentualne leczenie antybiotykiem może niekiedy być nawet szkodliwe. Antybiotyki powodują obniżenie ogólnej odporności oraz wyjałowienie (zniszczenie) naturalnej flory bakteryjnej jelit, dodatkowo u kobiet również pochwy i dochodzi do namnażania bakterii i grzybów. Rozwijający się grzyb Candida sprzyja rozwojowi gronkowca, gdyż szczelnie okrywa bakterie, które mogą bez przeszkód rozwijać się.
W miejsce „łagodnych” i wrażliwych na wszystkie antybiotyki bakterii, fizjologicznie znajdujących się w gardle i nosie, mogą wejść nowe szczepy gronkowca, bardziej chorobotwórcze i oporne na większość rutynowo stosowanych antybiotyków (tzw. szczepy MRSA).
Niewątpliwie należy leczyć wszystkie przypadki objawowych zakażeń gronkowcowych, zwłaszcza zakażeń szczepami znanymi jako bardziej patogenne (MRSA). Szczególnej czujności wymagają także zakażenia gronkowcowe u dzieci przewlekle chorych na inne schorzenia (nerek, wątroby, płuc) oraz u dzieci młodszych i cierpiących na różnorodne zaburzenia odporności. Leczenia wymagają też bezobjawowi nosiciele stykający się z najmniejszymi dziećmi lub z osobami z obniżoną odpornością (personel oddziałów noworodkowych, oddziałów chirurgicznych i onkologicznych, pracownicy żłobków i przedszkoli, kuchni itp.).
Aby zabezpieczyć organizm przed rozwojem chorobotwórczej bakterii, oprócz zachowania właściwej higieny, należy unikać stosowania antybiotyków, leków chemicznych, sterydów itp. oraz utrzymywać odporność na wysokim poziomie.
Gronkowiec złocisty to bardzo szybko rozprzestrzeniająca się bakteria. Można się nią zarazić poprzez styczność z zakażonymi przedmiotami, kontakt z nosicielem bądź drogą kropelkową. Z tego względu szacuje się, że aż 10-50 proc. całej populacji jest nosicielami bakterii, było nim w przeszłości lub dopiero będzie. Widełki są tak szerokie, ponieważ u wielu osób gronkowiec złocisty nie powoduje zakażeń, a samo nosicielstwo nie daje żadnych objawów. Zwykle bakterie bytują w gardle, jamie nosowej, a u kobiet w okolicach intymnych.
Objawy zakażenia gronkowcem
Gronkowiec złocisty jest bardzo inwazyjną bakterią i w zależności od miejsca, w którym zlokalizowane jest zakażenie, może powodować bardzo różne dolegliwości o odmiennych objawach. Zwykle wyróżniamy zakażenia skóry oraz tkanek podskórnych i miękkich oraz zakażenia układowe.
Zakażenie skóry gronkowcem złocistym może powodować powstanie czyraków, liszajów czy ropni. Wyróżnia się również bardziej specyficzne infekcje – na przykład zapalenie sutka, które może się rozwinąć u kobiet karmiących. Zmiana przybiera zwykle czerwoną barwę i dochodzi do przerwania skóry. Jest również bolesna. W niektórych przypadkach z ranek sączy się wydzielina.
Niewiele osób wie, że jęczmień, czyli ropna infekcja pojawiająca się na powiece, również jest skutkiem zakażenia gronkowcem złocistym. Objawy jęczmienia to w początkowej fazie zaczerwienienie i swędzenie. W późniejszym etapie pojawia się opuchlizna powieki, ból i łzawienie. To istotne, by w przypadku jęczmienia nie próbować usunąć go na własną rękę. Zmiana powinna zniknąć po tygodniu na skutek pęknięcia bądź wysuszenia.
Układowe zakażenia gronkowcem mogą być bardzo poważne, a ich objawy różnią się w zależności od miejsca lokalizacji. Infekcja często kończy się zapaleniem płuc – to zazwyczaj powikłanie po grypie, dlatego niektórzy lekarze przepisują obecnie antybiotyki profilaktycznie. Mogą również wystąpić takie zespoły jak: zapalenie dróg moczowych, zapalanie tchawicy, zapalenie mięśnia sercowego i wsierdzia, a nawet zapalenie mózgu połączone z ropniami mózgu.
W skrajnych przypadkach zakażenie gronkowcem złocistym może przyjąć postać posocznicy, czyli sepsy. Objawy sepsy to przyśpieszone bicie serca i zmiana temperatury ciała (podwyższona lub obniżona). Do tego dochodzą objawy związane z pierwotnym ogniskiem infekcji.
Toksyny gronkowca złocistego
Gronkowiec jest groźny również ze względu na fakt, że wydziela szereg bardzo szkodliwych dla człowieka toksyn. Enterotoksyny gronkowca rozwijają się w zakażonym jedzeniu. Niestety, są bardzo odporne na wysokie temperatury – nie rozkłada ich nawet gotowanie czy pieczenie. Co gorsza, enterotoksyna w ogóle nie wpływa na walory smakowe czy zapachowe pokarmu, więc nie można w żaden sposób ocenić, czy dana żywność jest nią skażona. Gronkowiec dobrze rozwija się w produktach mięsnych i nabiale. Spożycie enterotoksyn prowadzi do zatrucia pokarmowego.
Leczenie gronkowca złocistego
Gronkowiec złocisty leczy się stosując antybiotyki. Niestety, wiele szczepów wytwarza toksynę panicylazę, dzięki której bakterie są odporne na penicylinę. Niektóre szczepy powodują również odporność na inne rodzaje antybiotyków.
Treści z serwisu vollmedica .eu mają na celu polepszenie, a nie zastąpienie, kontaktu pomiędzy Użytkownikiem Serwisu a jego lekarzem. Serwis ma z założenia charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny. Przed zastosowaniem się do porad z zakresu wiedzy specjalistycznej, w szczególności medycznych, zawartych w stronie Vollmedica należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem. Administrator nie ponosi żadnych konsekwencji wynikających z wykorzystania informacji zawartych w Serwisie.
Zródło – internet