Pleśniak biały
Pleśniak biały |
Systematyka |
Domena |
Królestwo |
Gromada |
Klasa |
Rząd |
Rodzina |
Rodzaj |
Gatunek |
Nazwa systematyczna |
Mucor mucedo Fresen Beitr. Mykol. 1: 7 (1850) |
Pleśniak biały (Mucor mucedo Fresen.) – gatunek grzybów należący do rodziny pleśniakowatych (Mucoraceae).
Charakterystyka
Mucor mucedo to saprotroficzny grzyb komórczakowy, rozmnażający się płciowo poprzez zygospory. Nie wytwarza aflatoksyn. Żyje w glebie, odgrywa rolę w procesie tworzenia się próchnicy. Pojawia się często na żywności prowadząc do jej rozkładu.
Synonimy
- Ascophora mucedo Tode 1790
- Mucor brevipes Riess 1853
- Mucor coprophilus Povah 1917
- Mucor dependens (Burgeff) Burgeff 1924
- Mucor griseo-ochraceus Naumov 1915
- Mucor mucedo f. dependens Burgeff 1920
- Mucor murorum Naumov 1915
- Mucor murorum var. bitabulatus Pidopl. & Milko 1971
- Mucor murorum var. coloratus Naumov 1935
- Mucor murorum var. macrosporus Naumov 1935
- Mucor murorum var. robustus Naumov 1935
- Mucor murorum var. rufescens Naumov 1935
- Mucor proliferus Schostak. 1896
- Mucor rigidus Léger 1895
- Mucor sphaerocephalus Bull. 1791
- Mucor vulgaris P. Micheli 1729
Charakterystyka
Sprzężniowce (Zygomycota) to niewielka grupa (ok. 300 gat.) grzybów saprofitycznych (wyjątki to pasożyty owadów). Grzyby saprofityczne rozwinęły się w połowie karbonu. Ich szczątki są bardzo rzadko spotykane z powodu braku elementów szkieletowych. Wyróżniamy trzy główne linie rozwojowe: skoczkowce, sprzężniowce oraz grzyby wyższe: workowce i podstawczaki. Posiadają grzybnię zbudowaną ze strzępek wielojądrowych, zwykle bez przegród. Rozmnażanie płciowe polega na łączeniu się gametangiów. W cyklu rozwojowym występuje wielojądrowa zygospora. W ścianie komórkowej tej grupy grzybów zawarta jest chityna. Rozmnażanie sprzężniowców polega na łączeniu się dwóch identycznych morfologicznie gametangiów plusowego i minusowego. Ten typ rozmnażania płciowego nazywa się zygogamią.
Cykl rozwojowy
W zarodniach powstają zarodniki sporangialne. Spory po rozpadzie zarodni przenoszone są przez ruchy powietrza na inne produkty. W przypadku, gdy strzępki należące do dwóch różnych grzybów znajdą się w pobliżu, dochodzi do wytworzenia się na nich gametangiów. Po ich połączeniu następuje proces zwany gametangiogamią. W miejscu połączenia tworzy się zygospora, mająca charakter przetrwalnika. W niej rozpoczyna się faza diploidalna, trwająca zazwyczaj kilka miesięcy. Dochodzi do niej poprzez łączenie się jąder (należących do obu grzybów), które ulegają podziałom mejotycznym na wiele jąder haploidalnych. Zygospora pęka i wyrasta z niej haploidalna strzępka. Jest to forma ograniczona do prostej, wzniesionej nitki. Na jej szczycie powstaje zarodnia, a w niej zarodnikisporangialne. Po uwolnieniu mogą one dać początek nowym grzybniom.
Znaczenie w gospodarce człowieka
Sprzężniowce są sprawcami wielu przypadków pleśnienia artykułów spożywczych, tekstyliów, zawilgoconego papieru itp. Pleśniak biały rozwija się zwłaszcza na produktach mlecznych, a rozłożek czerniejący tworzy czarne naloty pleśni zwykle na owocach. Niektóre gatunki rozłożków są wykorzystywane do przemysłowej produkcji kwasu mlekowego.
Systematyka
Gromada Zygomycota jest zaliczana według „Catalogue of Life: 2009 Annual Checklist” do królestwa Fungi i należą do niej:
- rzędy incertae sedis:
- rodzaje incertae sedis: Densospora, Nothadelphia, Spirogyromyces.
Wcześniejsze systemy klasyfikacyjne grzybów dzieliły gromadę Zygomycota na klasy Trichomycetes i Zygomycetes.
Przypisy
- ↑ Skocz do: a b Zygomycota w: Bisby FA, Roskov YR, Orrell TM, Nicolson D, Paglinawan LE, Bailly N, Kirk PM, Bourgoin T, Baillargeon G., eds (2009). Species 2000 & ITISCatalogue of Life: 2009 Annual Checklist. Digital resource at http://www.catalogueoflife.org/annual-checklist/2009/ Species 2000: Reading, UK.
- Skocz do góry ↑ Index Fungorum (ang.). [dostęp 2012-11-17].
Bibliografia
- Jacek Balerstet, Waldemar Lewiński, Jan Prokop, Karol Sabath, Grażyna Skirmuntt, Biologia 1 zakres rozszerzony. Rumia, Wyd. Operon, 2002.
- Leszek Trząski, Szkolny słownik biologiczny. Katowice, Wyd. Videograf II, 2000.
- Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda, Grzyby i ich oznaczenie. Warszawa, Wyd. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1985.
Grzyby z gromady Zygomycota tworzą dobrze rozwiniętą grzybnię komórczakową lub podzieloną przegrodami. Jej ściany zawierają chitynę wraz z chitozanem lub glukozaminą.
Grzyby te rozmnażają się bezpłciowo (wegetatywnie) przez endogenne sporangiospory (mitospory) funkcjonujące jako konidia lub przez prawdziwe konidia. Wynikiem procesu płciowego, gametangiogamii typu zygogamii jest utworzenie zygospory (mejospory). W procesie tym kopulują dwa gametangia jednakowe morfologicznie, ale różne fizjologicznie. Przezimowana zygospora po mejozie kiełkuje, tworząc strzępkę grzybni z osadzonym na wierzchołku sporangium, identycznym morfologicznie ze sporangium stadium mitosporowego.
Gromada Zygomycota skupia 11 rzędów, spośród których dla potrzeb niniejszego przewodnika wybrano tylko rząd Mucorales.
Przedstawiciele rzędu Mucorales mają grzybnię dobrze rozwiniętą, zwykle coenocytyczną (komórczakową) i eukarpiczną z wyodrębnioną częścią generatywną i wegetatywną zróżnicowaną na długie lub krótkie strzępki, ryzoidy albo stolony. Rozmnażanie bezpłciowe odbywa się przez zarodniki sporangialne (mitospory), uwalniane po pęknięciu sporangiów umiejscowionych na szczycie trzonka. Skutkiem procesu płciowego, zygogamii, jest zygospora powstająca po połączeniu się dwóch różnoimiennych strzępek, wytworzeniu zygoforu i suspensoru. Po okresie spoczynku, zygospora kiełkuje, tworzy trzonek ze szczytowym sporangium zawierającym liczne (50-100 tys.), jednoimienne zarodniki haploidalne (mitospory). U wszystkich przedstawicieli tego rzędu z tych zarodników wyrasta stzępka, nigdy nie tworzą się zarodniki pływkowe.
Sporangia z sporangiosporami Mucor sp.
|
Grzyby z rzędu Mucorales należą do powszechnie wyodrębnianych organizmów z gleby, powietrza i zamierających części roślin. Są one grzybami wyjątkowo szybko rosnącymi. Większość z nich jest słabymi pasożytami.
Warunkami sprzyjającymi rozwojowi patogenów z rzędu Mucorales są wysoka wilgotność i temperatura powietrza oraz obecność dojrzałych organów roślin ze świeżymi ranami będącymi jedynym miejscem ich wnikania.
Patogeny z rzędu Mucorales zimują w postaci zarówno zygospor, jak i grzybni w glebie, resztkach roślin lub na przechowywanych organach.
Spośród grzybów z rzędu Mucorales największe znaczenie gospodarcze mają przedstawiciele rodzajów Mucor i Rhizopus. Wyróżnić je można na podstawie następującego klucza:
1.
|
Trzonki sporangialne odchodzą po kilka z szyjki chwytników lub są przedłużeniem strzępek; rozłogi liczne ……………………. Rhizopus
|
2.
|
Trzonki sporangialne odchodzą pojedynczo z powietrznych lub substratowych strzępek wegetatywnych ………………………….. Mucor.
|
Przedstawiciele rzędu Mucorales są słabymi pasożytami uszkadzającymi przechowywane lub transportowane organy roślin. Gatunki z rodzaju Rhizopus powodują miękkie gnicie m. in. truskawek, jeżyn, jabłek i innych owoców. Niektórzy przedstawiciele rodzajów Mucor i Rhizopus porażają przechowywane nasiona.
Organy roślin zainfekowane przez grzyby z rodzaju Mucor
|
Ochrona płodów roślin przed patogenami z rzędu Mucorales polega głównie na utrzymaniu czystości i właściwych warunków w przechowalniach oraz zapobieganiu powstawania uszkodzeń organów rośliny.