Paciorkowce

Paciorkowce
Streptococcus.jpg
Paciorkowce (Streptococcus) w barwieniu metodą Grama
Systematyka
Królestwo bakterie
Typ Firmicutes
Klasa Bacilli
Rząd Lactobacillales
Rodzina Streptococcaceae
Rodzaj Streptococcus
Nazwa systematyczna
Streptococcus

Paciorkowce, streptokoki (łac. Streptococcus – nazwa pochodząca od greckiego „streptos” oznaczającego coś łatwo wyginającego się) – rodzaj kulistych bakterii Gram dodatnich, tlenowych lub względnie beztlenowych. Ich podziały zachodzą wzdłuż jednej osi i dlatego rosną one w łańcuchu lub parach.

Paciorkowce wywołują zapalenie gardła, a także zapalenia: opon mózgowo-rdzeniowych, płuc, wsierdzia, różę i martwicze zapalenie powięzi. Godne uwagi jest to, że wiele gatunków paciorkowców jest nieszkodliwa – stanowią one również część flory komensalnej jamy ustnej, skóry, jelit i górnych dróg oddechowych u człowieka.

Dla człowieka znaczącym patogenem jest dwoinka zapalenia płuc, po raz pierwszy rozpoznana jako czynnik wywołujący zapalenie płuc w 1880. Od tego czasu powstało wiele opracowań dotyczących wpływu dwoinki zapalenia płuc na humoralny układ odporności. Ze względu na rolę tego patogenu w wywoływaniu zapaleń płuc, znany jest on pod nazwą pneumokoków.

Niezależnie od nazwy, patogen ten wywołuje wiele różnych infekcji w organizmie, nie tylko dotyczących tkanki płucnej, takich jak zapalenie zatok przynosowych, zapalenie ucha środkowego, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie septyczne stawów, wsierdzia, opłucnej, osierdzia, tkanki łącznej i ropni tkanki mózgowej.

Streptococcus pneumoniae u dorosłych najczęściej powoduje bakteryjne zapalenie opon mózgowych i jest jednym z dwóch patogenów izolowanych w przypadkach zapaleń ucha. Pneumokokowe zapalenie płuc dotyczy najczęściej dzieci i osób starszych.

Systematyka paciorkowców

Poszczególne gatunki paciorkowców są klasyfikowane głównie na podstawie ich właściwości hemolitycznych. Hemoliza alfa jest wywołana przez redukcję żelaza w hemoglobinie, dająca zielony kolor na agarze krwawym. Hemoliza beta jest związana z całkowitym rozerwaniem erytrocytów, co daje wyróżniające się jasne obszary wokół kolonii bakteryjnych. Serotypowanie Lancefield – oparte na specyficznych grupach cukrowych w ścianach komórkowych jest używane dla dokładniejszego rozróżnienia gatunków beta hemolizujących. Noszą one oznaczenia od A do O. W medycynie beta hemolizujące paciorkowce grupy Lancefield A i B mają największe znaczenie. Dodatkowo, niektóre paciorkowce alfa hemolizujące (szczególnie Streptococcus pneumoniae i viridans) powodują pospolite choroby u człowieka.

Grupa A

Streptococcus pyogenes (paciorkowiec ropny) jest czynnikiem sprawczym paciorkowcowego zapalenia gardła, prowadzącego czasami do ostrej gorączki reumatycznej, płonicy (szkarlatyny), róży i ostrego zapalenia kłębuszków nerkowych. Enzymy i toksyny: hemolizyna, leukocydyna, streptokineaza, DNA-azy.

Grupa B

Streptococcus agalactiae (paciorkowiec bezmleczności) powoduje zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych u noworodków oraz starszych dzieci, czasami z bakteriemią. Potrafią skolonizować drogi rodne kobiety, podnosząc ryzyko przedwczesnego rozerwania błon płodowych.

Grupa C

Należy do niej Streptococcus equi, który powoduje zołzy u koni, a także Streptococcus zooepidemicus, który powoduje zakażenia u kilku gatunków ssaków, w tym koni.

Grupa D

Wiele paciorkowców grupy D zostało ponownie sklasyfikowanych i umieszczonych w rodzaju Enterococcus (w tym Streptococcus faecalis, Streptococcus faecium, Streptococcus durans i Streptococcus avium). Przykładowo Streptococcus faecalis (paciorkowiec kałowy) nosi teraz nazwę Enterococcus faecalis .

Pneumokoki

Streptococcus pneumoniae (dwoinka zapalenia płuc) – zwykle występują w jamie nosowej i gardle dzieci i zdrowych dorosłych. Szczególnie u małych dzieci bardzo łatwo dochodzi do zasiedlenia (nosicielstwa) śluzówki nosa i gardła pneumokokami, ponieważ dzieci mają niedojrzały układ odpornościowy i nie produkują wystarczającej ilości przeciwciał odpornościowych przeciw temu typowi bakterii.

Viridans i inne paciorkowce

Streptococcus viridans (paciorkowiec zieleniący) powoduje zapalenie wsierdzia i ropień zęba.

Grupa G

Należą do niej: Streptococcus canis, Streptococcus dysgalactiae

Patogeneza – czynniki ryzyka

Streptococcus pneumoniae jest stwierdzana w gardle i zatokach nosowych u 5-10% zdrowych dorosłych oraz 20-40% zdrowych dzieci. Drobnoustrój ten jest stwierdzany w dużych ilościach w miejscach częstego bytowania ludzi i ich dużego zagęszczenia (np. baraki wojskowe, szpitale). Bakteria ma zdolności adhezyjne do nabłonka dróg oddechowych. Nadmierna kolonizacja w obrębie tkanki doprowadza do infekcji. Do zapalenia płuc dochodzi gdy bakteria zostanie zaaspirowana z wdychanym powietrzem do tkanki płucnej. Kiedy drobnoustrój znajdzie się w miejscu swojego przeznaczenia, dochodzi do aktywacji jego białek stymulujących produkcję cytokin (czynników prozapalnych) i przyciągających białe krwinki (zwłaszcza leukocyty obojętnochłonne). Polisacharydowa otoczka czyni te bakterie odporne na fagocytozę, jeżeli w organizmie nie ma przeciwciał skierowanych przeciwko otoczce, makrofagi tkankowe nie są w stanie zneutralizować pneumokoków. Bakterie mogą przedostać się do krążenia wywołując posocznicę, przedostać się do opon mózgowych, stawów i kości.

Streptococcus pneumoniae posiada kilka czynników zwiększających jego wirulencję. Wspomniana otoczkę polisacharydową, która pozwala ominąć układ odporności nosiciela. Pneumokokowe białka powierzchniowe, hamujące aktywację dopełniacza oraz wydzielany enzym IgA1 proteazę, niszczącą przeciwciała Iga produkowane przez zakażonego.

Ryzyko infekcji pneumokokowej wzrasta u ludzi z zaburzeniami produkcji przeciwciał IgG, fagocytozy, bądź upośledzoną funkcją nabłonka dróg oddechowych. Brak śledziony (po zabiegu splenektomii, wrodzona asplenia, choroba komórek sierpowatych) predysponują do cięższego przebiegu schorzenia.

Leczenie

Infekcję pneumokokową leczy się z reguły antybiotykami β-laktamowymi. W latach 1960, prawie wszystkie szczepy S. pneumoniae były wrażliwe na penicylinę, lecz od tamtego czasu wykształciła się oporność, zwłaszcza w rejonach częstego stosowania antybiotyków. Niektóre szczepy oporne na penicylinę mogą również wykazywać oporność na erytromycynę, makrolidy, klindamycynę i chinolony. Większość pozostaje jednak wrażliwa na wankomycynę, która jest rzadziej stosowanym antybiotykiem ze względu na dawkowanie oraz kwestię penetracji tkankowej. Zalecanym postępowaniem jest posiew z antybiotykogramem badającym oporność bakterii.

W leczeniu zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych lub zapalenia płuc często stosuje się bardziej wyszukane antybiotyki β-laktamowe, takie jak cefalosporyny, często w połączeniu z wankomycyną. Mieszanina amoxycyliny z kwasem klawulanowym stosowana jest do leczenia zakażeń narządu słuchu.

Paciorkowiec to bakteria, która wywołuje szereg chorób – od niegroźnego, ale dokuczliwego, zapalenia mieszków włosowych do potencjalnie śmiertelnego nowotworu jelita grubego czy zespołu wstrząsu toksycznego. Może być także niebezpieczny dla kobiet w ciąży, ponieważ zagraża rozwojowi płodu. Co to jest paciorkowiec i jakie jeszcze choroby wywołuje?

Paciorkowce, czyli streptokoki, (łac. Streptococcus) to rodzaj bakterii Gram dodatnich. Cechą charakterystyczną paciorkowców jest duża inwazyjność, ponieważ wytwarzają hialuronidazy, które ułatwiają inwazję tych drobnoustrojów z wrót zakażenia w głąb skóry i tkanki łącznej. Dodatkowo niektóre z paciorkowców posiadają błonę i otoczkę komórkową o właściwościach antygenowych, podobnych do tkanek człowieka, przez co mogą uniknąć odpowiedzi układu odpornościowego człowieka i dokonywać uszkodzeń tkanek.

Paciorkowiec ropny – jakie choroby wywołuje?

Paciorkowiec ropny (Streptococcus pyogenes) należy do paciorkowców z grupy A i jest odpowiedzialny za choroby, takie jak:

  • paciorkowcowe zapalenie gardła
  • płonica (szkarlatyna)
  • róża
  • liszajec
  • angina ropna
  • zapalenie ucha środkowego
  • posocznica
  • zapalenie wsierdzia
  • kłębuszkowe zapalenie nerek
  • martwicze zapalenie powięzi

Ważne

Groźne pneumokoki

Pneumokoki, inaczej dwoinka zapalenia płuc (Streptococcus pneumoniae), to rodzaj paciorkowca, który występuje w gardle i zatokach nosowych u 5-10 proc. zdrowych dorosłych oraz 20-40 proc. zdrowych dzieci. Dla nich jest nieszkodliwy, jednak szczególne niebezpieczeństwo stanowi dla dzieci (do 2. r.ż.), osób starszych (powyżej 65. r.ż.) i tych z osłabionym systemem odpornościowym. Osoby te znajdują się w grupie podwyższonego ryzyka tzw. inwazyjnego zakażenia. Może ono doprowadzić do:

  • ostrego zapalenia płuc (które szybko może doprowadzić do obrzęku płuc i niewydolności oddechowej, co jest stanem zagrożenia życia)
  • zakażenia opon mózgowo-rdzeniowych
  • zakażenia krwi (bakteriemia)
  • uogólnionego zakażenie krwi (posocznica, tzw. sepsa)

Paciorkowiec bezmleczności (GBS)- jakie choroby wywołuje?

Paciorkowce z grupy B, w skrócie GBS (Streptococcus agalactiae), są niegroźne i stanowią część flory przewodu pokarmowego, w tym jamy ustnej i jelit oraz górnych dróg oddechowych. Spotykane są też na skórze u człowieka. Występują one nawet u co trzeciego człowieka (zarówno kobiet jak i mężczyzn). Tego typu paciorkowiec jest groźny w czasie ciąży, ponieważ potrafi on skolonizować drogi rodne kobiety (kolonizacja szerzy się z odbytu na drogi rodne), podnosząc ryzyko przedostania się bakterii z pochwy do płynu owodniowego, rozerwania błon płodowych i przedwczesnego porodu. Bakterie te są niebezpieczne także dla noworodków ze względu na ich słaby układ odpornościowy. Paciorkowiec z grupy B u nich wywołać posocznicę (sepsę) lub zapalenie płuc.

Paciorkowiec kałowy – jakie choroby wywołuje?

Paciorkowiec kałowy (Enterococcus faecalis) występuje w przewodzie pokarmowym i jedynie w pewnych warunkach (np. podczas leczenia antybiotykami) może się stać chorobotwórczy. Najczęściej zakaża drogi moczowe i pęcherzyk żółciowy. Ponadtlenki (wolne rodniki) E. faecalis są substancjami mutagennymi i mogą przyczyniać się do powstawania nowotworów jelita grubego. Jak przekonują naukowcy z Department of Veterans Affairs Medical Center w Oklahomie, nadtlenki powstające w procesie fermentacji mikroba, prawdopodobnie uszkadzają DNA człowieka, zakłócają system przekazywania sygnałów międzykomórkowych oraz stymulują aktywność makrofagów. Makrofagi są częścią układu odpornościowego i likwidują bakterie lub wirusy, które atakują podczas infekcji. Jednak w przypadku rozwoju raka, mogą pomagać komórkom nowotworom w rozwoju. Przyczyną braku obrony ze strony układu odpornościowego jest prawdopodobnie to, że nowotwór rozwija się z komórek organizmu, które nie są czynnikami zagrażającymi ustrojowi z zewnątrz.

Paciorkowiec zieleniący – jakie choroby wywołuje?

Paciorkowiec zieleniący (Streptococcus viridans) jest składnikiem flory bakteryjnej jamy ustnej. Może powodować zapalenie wsierdzia i ropień zęba.

Przypisy

  1.  Ryan KJ; Ray CG, Sherris Medical Microbiology, 4th ed. McGraw Hill 2004 ISBN 0-8385-8529-9
  2.  Patterson MJ, Streptococcus. Baron’s Medical Microbiology (Barron S et al, eds.) 4th ed., Univ of Texas Medical Branch 1996 (via NCBI Bookshelf) ISBN 0-9631172-1-1
  3.  Facklam R, What happened to the streptococci: overview of taxonomic and nomenclature changes, Clin Microbiol Rev, 2002, strony 613-30
  1. Szewczyk Eligia M., Diagnostyka bakteriologiczna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007, strona 32
  2.  Ruoff KL, Recent taxonomic changes in the genus Enterococcus, Eur J Clin Microbiol Infect Dis, 1990 strony 75-9

Znalezione obrazy dla zapytania paciorkowiec w gardleZnalezione obrazy dla zapytania paciorkowiec w gardleZnalezione obrazy dla zapytania paciorkowiec w gardle